مشاوره بر اساس نظر متخصصان و نظریه پردازان این حرفه عبارت است یک رابطه روانشناسانه بین دو نفر که یک طرف این رابطه فردی است که به نوعی با چالش ها و مسایل زندگی رو به رو است و برای حل این مسایل نیاز به کمک دارد و طرف دیگر رابطه فردی است که در زمینه های روانشناسی، مسایل اجتماعی و فرهنگی تخصص دارد. در این را بطه فرد متقاضی خدمت، بیمار نامیده نمی شود بلکه مراجع نام دارد. و تمام تلاش مشاور این است که به او کمک کند تا به بتواند دید روشن تری نسبت به مسایل خود پیدا نموده جایگاه خود و دیگران ونیز عوامل محیطی و اجتماعی را در مورد مسایل خود درک کند و با شناخت و استفاده از قابلیت ها و توانمندی های خود به حل مسایلش بپردازد. در فرایند مشاوره نقش اساسی به عهده مراجع است چرا که هدف مشاوره کمک به رشد فرد است تا بعد از این خود بتواند بدون کمک مشاور مشکلاتش را تحلیل و به رفع آن کمک کند. مشاور کیست؟ در فرایند مشاوره سه عنصر شخصیت، دانش و مهارت مشاور، نقش بسیار اساسی بازی می کند. کارل راجرز روانشناس و مشاور انسان گرا اعتقاد دارد در فرایند مشاوره شخصیت مشاور۶۳% و مهارت و تکنیک ۳۷%نقش دارد. لذا مشاور موفق کسی است ضمن دارا بودن مهارتهای تخصصی و دانش کافی از لحاظ روانی نیز فرد سالم و نیز انسان دوست باشد. در غیر این صورت نه تنها نمی تواند کمکی به مراجعین خود ارایه دهد بلکه برای خود و مراجعین نیز مشکل ساز خواهد بود.
دو عنصر ضروری دیگر در فرایند مشاوره دانش و مهارت کافی است. مشاوره، حرفه ای است علمی و بسیار حساس که با خصوصی ترین و محرمانه ترین و نیز پیچیده ترین مسایل انسانها سرو کار دارد لذا داشتن صرف اطلاعات محدود روانشناسی به تنهایی نمی تواند فرد را در مقام یک مشاور حرفه ای قرار دهد. برای مشاور شدن لازم است فرد تحصیلات دانشگاهی در مقطع فوق لیسانس یا دکتری در زمینه مشاوره یاروانشناسی بالینی داشته باشد. البته سیستم آموزشی کانادا به مددکاران اجتماعی هم این امکان را می دهد که در صورت دارا بودن مدرک فوق لیسانس در این زمینه به ارایه خدمات بپردازند. علاوه بر مدرک دانشکاهی برای اشتغال در این حرفه، لازم است متخصصین از مراجع قانونی اجازه کار دریافت کنند اصطلاحا رجیستر شوند که این امرضامن حفظ کیفیت خدمات ارایه شده و حمایت از حقوق مراجعین خواهد بود. بنا براین هر مراجعی حق دارد که از مشاور خود دراین زمینه سوال کند تا از کیفیت خدمات ارایه شده و نیز حفظ حقوق خود اطمینان حاصل کند. چه کسی نیاز به مشاوره دارد؟
اگر منحنی نرمال سلامت روان جامعه را در نظر بگیریم تقریبا ۹۵% افراد جامعه در طیف سالم قرار می گیرند و تنها ۵% دچار بیماری روانی هستند. البته این بدان معنی نیست که این ۹۵% مشکلی ندارند بلکه بدان معنی است که درگیر مسائل زندگی بودن به معنی بیماری نیست. این طیف وسیع مردم نه تنها بیمار نیستند بلکه خود توانایی بالقوه حل مشکلاتشلن را دارند. آنها نیاز دارند با کمک فردی حرفه ای با کشف قابلیتهای خود به گونه ای با چالش های زندگی و مشکلات موقعیتی رو به رو شده و به حل آنها اقدام کنند. با توجه به نوع مشکل مطرح شده از سوی مراجع، خدمات مشاوره در چهار زمینه اساسی ارایه می شود
۱- مشاوره سلامت روان: این نوع مشاوره مربوط است به زمینه های فردی مانند مسایل عاطفی، اضطراب، غمگینی، افسردگی، وسواس ترس ودیگر مسائل عاطفی که خفیف بوده و با اقدامات غیر دارویی بهبود پیدا می کند
۲- مشاوره خانوادگی و زناشویی : که در زمینه هایی مانند ازدواج، طلاق، رابطه با فرزندان، روابط جنسی، تعارضات و اختلافات زناشویی ارایه می شود.
۳- مشاوره شغلی و تحصیلی: این نوع مشاوره در زمینه هایی مانند انتخاب رشته دانشگاهی، انتخاب شغل، متناسب با شخصیت، تعارضات مربوط به محیط کار، انواع استرس های شغلی و تحصیلی، فرسودگی شغلی تغییر رشته و شغل، سازگاری شغلی و از این دست مسایل ارایه می شود.
۴- مشاوره توانبخشی: مشاوره توانبخشی به معنی کمک به افراد برای سازگار شدن با موقعیت های خاص زندگی است. ابتلا به بیمار های خاص، اعتیاد یا معلولیت فرد یا عضوی از خانواده او، طی نمودن مراحل سوگ و عوارض آن، درگیر مسایل قانونی و زندان بودن و همچنین دوران بازگشت به جامعه بعد از تحت کنترل قرار گرفتن بیماری جسمی یا روانی مستلزم دریافت مشاوره توانبخشی است.
سخن آخر این که مشاوره یک فرایند پیشگیرانه و بهبود بخشی است که برای پیشگیری از بروز مشکل و بیماری و نیز بهبود بخشی عوارض ناشی از مسایل موقعیتی ارایه می شود. با این وصف درصد زیادی از افراد جامعه دربیشتر عرصه های زندگی خود نیاز به خدمات مشاوره دارندچه آنها که می خواهند از حداکثر توان خود برای رویارویی با چالشهای زندگی بهره ببرند و چه آن دسته که در پی افزایش کیفیت و شادمانی در زندگی خود هستند. مشاور خانواده و جوانان